Вядомы беларускі танцоўшчык Віталь Пятроўскі не так даўно адзначыў 20-годдзе сваёй творчай дзейнасці.
Саліст Нацыяльнага акадэмічнага тэатра оперы і балета, ён трапіў ў яго трупу у 1990-м годзе пасля заканчэння Беларускага дзяржаўнага харэаграфічнага каледжа і з таго часу станцаваў багата партый у класічным і сучасным рэпертуары. У нечым мне не пашанцавала: я ўбачыў танцоўшчыка на сцэне, калі яго слаўная кар’ера, дасягнуўшы свайго піку, пачала паволі набліжацца да свайго завяршэння. Зрэшты, нават апошнія сезоны дазволілі ўсвядоміць своеасаблівасць сцэнічных партрэтаў, намаляваных Віталем Пятроўскім.
Кінуўшы беглы позірк на мастацкія здабыткі выдатных выканаўцў, чые імёны
трывала замацаваліся ў балетным пантэоне, можна акрэсліць, як мінімум, два асноўныя складнікі, наяўнасць якіх давала права пакінуць свой след у харэаграфічнай гісторыі: высокая выканальніцкая тэхніка і яркае акцёрскае майстэрства. На беларускім балетным небасхіле Віталь Пятроўскі быў адным з тых выканаўцаў, які ў свае лепшыя гады шчаслівы спалучаў абедзьве якасці.
Якімі ўласцівасцямі валодаў гэты саліст? Па-першае, усімі неабходнымі складнікамі вядучага характарнага танцоўшчыка: лёгкасцю, высокім скачком, экспрсіўнасцю пластыкі, што дазваляла яму годна выконваць тэхнічна складаныя партыі Драссельмеера ў “Шчаўкунчыку”, Д’ябла ў “Стварэнні свету”, Меркуцыа ў “Рамэо і Джульеце”, Шута ў “Лебядзіным возеры”, Блакітнай птушкі ў “Спячай прыгажуні”, Нуралі ў “Бахчысарайскім фантане”, Алі ў «Карсары»…
У партыі Алі («Карсар»)
Па-другое, фантастычнай выразнасцю. Пятроўскаму, здаецца, увогуле быў не патрэбны грым. Яркае знешняе аблічча адразу вылучае яго з шэрагу танцоўшчыкаў (напрыклад, з атачэння Д’ябла ў “Стварэнні свету”).
Яшчэ адной адметнай рысай артыста з’яўляецца разнабаковасць у інтэрпрэтацыі паводзін персанажаў. Танцоўшчык прыйшоў у трупу як відавочна нерамантычным героем. Яго надзвычай цяжка ўявіць чарговым казачным прынцам з класічных балетаў Петыпа. Хутчэй наадварот, героі Пятроўскі паўстаюць натуральнымі, дасціпнымі і заўсёды рознымі людзьмі, якія сваімі паводзінамі ўносілі такі неабходны кантраст высокім пачуццям герояў харэаграфічнай класікі.
Параўнаем, дзеля прыкладу, інтэрпрэтацыі рознымі салістамі тэатра партыі Драсельмеера ў “Шчаукунку”. Юрый Кавалёў, якому давялося шмат ператанцаваць адмоўных або дастаткова супярэчлівых персанажаў, зрабіў з Драсельмеера іранічнага творцу, здольнага пабудаваць альтэрнатыўную рэальнасць і ў яе прастору «перанесці» Машу і Прынца. У вясёлага і жыццярадаснага Дзяніса Клімука майстар лялек больш нагадвае старэйшага брата Машы, які разам з ёй удзельнічае ў яе гульнях. А вось Драсельмеер Пятроўскага хутчэй падобны на сапраўднага дзядзечку, ўсмешлівага, дабразычлівага, які не мае сваіх дзяцей і таму ўсю любоў перенёс на сваю хрэсніцу. Пераўтварэнне Шчаўкунчыка ён ўспрымае як працяг жыцця, дзе жывыя істоты самі могуць вырашаць, як сябе паводзіць.
Яскравым і запамінальным персанажам атрымаўся Грэнгуар Пятроўскага з “Эсмеральды” — не столькі рамантычны паэт (як у Юрыя Кавалёва), колькі камічны недарэка, вельмі чулы і добры. Інтэпрэтацыя Кавалёва нараджала журботу: рамантык Грэнгура падаваўся больш вартым выбару галоўнай героіні, чым пусты і «салодкі» Феб. Трактоўка Пятроўскага падкрэслівала адзіноту Эсмеральды: маючы вакол надзейных сяброў, яна не знайшла асобу, якая сапраўды залсугоўвае кахання.
Увогуле Пятроўскі валодае ўнікальнай здольнасцю «ажыўляць» сваіх герояў праз пэўныя рысы характару. Прыкладам гэтага з’яўляецца персанаж “Легенды аб Уленшпігелі” Рыбнік Ёст, ганьба Фландрыі. У трактоўцы Пятра Ушакова (ён выконваў ролю на прэм’еры) Ёст паўставаў няўдачнікам, нікчэмнасцю, які зайзросціў поспеху, які карыстаўся Уленшпігеля сярод жанчын, і яго папулярнасці сярод гёзаў. Такі Рыбнік ніколі не мог ўзняцца да ўзроўню Ціля. Пятроўскі інтэрпрэтаваў гэты вобраз інакш. Ягоны герой – дастойны праціўнік Уленшпігеля, ён вельмі амбіцыёзны, імкнецца да ўлады.
І таму прымярае карону як рэч, якая пры пэўных абставінах можа стаць ягонай. Ушакоў у той жа сітуацыі падобны на служку, які ўпотай апранае адзенне адсутнага гаспадара. Менавіта зайздрасць да Ціля і прага ўлады штурхаюць Ёста-Пятроўскага ў лагер іспанцаў.
У кожнага танцоўшчыка ёсць самая яркая партыя, якая потым, праз гады, застаецца сімвалам яго творчасці. Для кагосьці (як Кармэн у “Кармэн-сюіце” для Марыны Вежнавец ці Ціль у “Легендзе аб Уленшпігелі” для Дзяніса Клімука), яны канцэнтруюць у сябе ўсе творчыя пошукі выканаўцаў у іншых партыях і становяцца нібыта другім “я”.Ёсць ролі, у якіх выканаўцы часам пераўзыходзяць саміх сябе, як Антон Краўчанка ў партыі Спартака.
Мяркую, найвышэйшым уздымам у кар’еры Пятроўскага стаў яго Крас у балеце “Спартак”. Адносіны да гэтага балета і партыі рымскага палкаводца ў мяне былі надзвычай неабыякавыя. Некалі ўразіла кніга Марыса Ліепы “Хачу танцаваць сто гадоў”, у якім знакаміты танцоўшчык абараняў свайго персанажа: “Ты паступіў правільна, мой Марк Крас!… Памятай адно – варвары імкнуцца разбурыць твой Рым. Разбурыць усё, што стварыў Рым за некалькі стагоддзяў – палацы і вілы, форумы і калізеі, акведукі і мрамарныя скульптуры… Ад былой велічы застанецца голая пустыня, травой зарастуць плошчы, а кавол адзінокіх вогнішчаў будуць грэцца жабракі… Не дай Рыму загінуць! Замагайся за яго!”. Такога Краса, жорсткага рымскага патрыцыя, я чакаў на да таго часу, пакуль не ўбачыў Пятроўскага.
У партыі Краса («Спартак»)
Іншыя салісты трактавалі гэты вобраз па свойму. Крас Юрыя Кавалёва паўставаў маладым смелым воінам, палкаводцам, які атрымаў пад сваё кіраўніцтва войска і ўладу і цешыцца з іх, як з цацкі. Большасць забаў на піру былі для яго ў новымі, таму ён кідаўся ў гэты вір з неспатоленай прагай асалоды. А ў сцэне паядынку трох гладыятараў адштурхоўваў Спартака менавіта па асабістых прычынах: як мог ён, раб, супраціўляцца яго асабістай уладзе?!
Крас Віталя Пятроўскага ў згаданай сцэне кіраваўся зусім іншымі матывамі. Для яго непаслухмянасць была пагрозай існавання Рыму, усёй антычнай цывілізацыі, заснавай, тым не менш, на рабскай працы. Актыўны, жартаўлівы Пятроўскі, які надзяляў сваіх герояў непасрэднасцю і аптымізмам, ператварыўся ў крыху лянівага, задаволенага жыццём арыстакрата, вайсковыя подзвігі якога засталіся ў мінулым. Яго Крас быў перш за ўсё палітыкам, які змагаўся за ўладу ў Рыме. Таму нават Фрыгіі ён дабіваўся хутчэй па інэрцыі, каб паказаць перад іншымі рымлянамі сваю сілу. Змаганне гладыятараў будзіла Краса, пераўтварала яго ў змагара за свае каштоўнасці. У сцэнах падаўлення паўстання Крас Кавалёва быў жорсткі і бесчалавечны. Крас Пятроўскага быў страшны і, адначасова, тытанічны. За ім стаялі не проста легіёны, а ўвесь антычны свет і ўклад тагачаснага жыцця.
Шкадую, што шэраг партый танцоўшчыка ўбачыць не давялося. Не заспеў яго Тарэра ў “Кармэн-сюіце”, Абата ў “Карміна Бурана”, Уладзіміра у “Рагнедзе”… Можна толькі ўявіць, колькі дадатковых штрыхоў, нюансаў, адценняў унёс Пятроўскі ў вядомыя вобразы!
У партыі Уладзіміра («Рагнеда»)
Але, бадай, усё спасцігаецца ў параўнанні. Цяпер на сцэну тэатра прыходзяць маладыя выканаўцы з выразнай тэхнікай. Але з горыччу заўважаеш, што ў акцёрскім плане яны слабыя, часам нават бездапаможныя. Могуць станцаваць увесь спектакль з адным і тым жа каменным выразам твару. Тады і ўсведамляеш ролю ў гісторыі беларускага балета Віталя Пятроўскага. Ён – годны спадкаемца экспрэсіўных танцоўшчыкаў Віктара Сарксісьяна і Аляксандра Фурмана, яркі саліст, які здолеў натуральна, пераканаўча тэхніку і сэнс, танец і выразнасць сваіх герояў.
Прымусіў маўклівую пластыку загаварыць…
Крас, Рыбнік, Грэнгуар// Мастацтва. 2011. № 4. С. 4-5.
Усе фотаздымкі з сайта тэатра belarusopera.by
и снова, большое спасибо ))
еще только вчера умерла от восторга, глядя на Петровского в крохотной партии Квазимодо. Он всегда так старательно вживается в образ своего персонажа… столько нюансов можно заметить… Его Ганс в Жизели: каждая сцена спектакля с его участием помогает открыть новые черты характера, яснее увидеть, что это за персонаж такой..
а на счет молодых исполнителей…. и среди них есть артистичные )))
Спасибо! Как приятно, когда вкусы совладают:))
Я восхищаюсь Петровским даже не за то, как он вживается в образ. А как он живет в каждом образе! Когда смотришь спектакль, веришь каждому его герою.
Нет, я согласен, среди каждого поколения есть талантливые люди. Но мне как-то попадались «маски»:)
сходите на Савенкова или Жуковского, например ;))) может, и не разочаруетесь
заодно возможно появятся новые темы для обзоров
Спасибо за совет! Кстати, говоря о «масках», я имел ввиду как раз других исполнителей. А что касается Савенкова и Жуковского, действительно, надо будет как-нибудь на них выбраться.
Денис, большое спасибо, что написали об этом уникальном выдающемся артисте. Соглашаюсь не со всеми Вашими интерпретациями образов, воплощенных в жизнь незаурядным талантом Виталия, но соглашусь в главной мыслью статьи – Виталий – самобытная творческая личность. Глубина, выразительность и пронзительность его творческих работ заслуживает внимания, уважения, восхищения и благодарной памяти.
Спасибо Вам!
Что касается интерпретации образов, ни в коем случае не претендую на истину в последней инстанции. Интерпретация — это всегда чрезвычайно субъективно:)
Вы очень правильно обратили внимание на то, что любой артист, Петровский в том числе, заслуживает благодарной памяти. Казалось бы, мы все свидетели его успехов. Но вот пример. В последнее время пишу для журнала «Партер» статьи о знаменитых танцовщиках, певцах, режиссерах прошлого. И вот получается, что человек известный, прославленный,со званиями. А материалов о нем — один или два. Современники им восхищались, но в письменном виде свои впечатления не зафиксировали. А потом уже было поздно.
Своим талантом Петровский заслуживает гораздо больше внимания, чем имеет сейчас. Поэтому приятно писать об этом человеке. И еще приятней, что столько людей разделяют твое мнение.
Сто раз соглашусь с тем, что Виталий заслуживает гораздо большего внимания, чем имел и имеет сейчас. Я особенно благодарна Вам именно за то, что вы пишите он нем, полностью осознавая этот несправедливый факт. Я уверена – наше мнение разделяют многие. Мне посчастливилось быть свидетельницей его исполнительских работ во всех партиях. И я всегда переживала от того, что впечатления от спектаклей, которые он без преувеличения вел, задавая атмосферу, настроение, ритм, характер, смысл…. фиксируются исключительно сердцами непосредственных зрителей.
Спасибо огромное за статью! Обожаю Виталия Петровского, у него бешеный диапазон актерской игры—от Красса до Гамаша, у кого, скажите, еще есть такой?! А на прыжки и вращения можно было смотреть не отрываясь, как на горящий огонь. И, кроме того, великолепные внешние данные, выразительнейший взгляд, что тоже немаловажно для артиста, а то иной раз выходят такие…И конечно, ему недодают званий и внимания. Зато зрители додают восторгов и восхищения! А Савенкова и Жуковского советую посмотреть обязательно. Вчера в Корсаре Савенков меня очень впечатлил эмоциями и игрой, хотя, конечно, до шарма и элегантности Виталия Петровского пока далековато.
Спасибо! За себя, и за Петровского:)) Если бы он почитал, все что мы о нем пишем, ему бы обязательно было приятно. Может, кто-то передаст?:))
А вот еще мнение Альдонсы с другого балетного форума (http://forum.balletfriends.ru/viewtopic.php?t=3205&postdays=0&postorder=asc&start=75&sid=fc91785e04563455fddff7bcbb8318f0). Чуть-чуть об авторе, но больше об Петровском:
Спасибо, Денис, Виталий Петровский исполнитель в самом деле необыкновенный. Только я бы не сравнивала его с Юрием Ковалевым, очень уж они разноспецифические исполнители, хотя понимаю, что пишите Вы о том, что застали на нашей сцене. Скорее с упоминаемым Вами Александром Фурманом…
Виталий Петровский такой артист, который заставляет забыть о технической стороне вопроса и которому можно простить всё.
Аббат-Петровский Блудница-Шеметовец в «Кармине-Буране» — одно из самых ярких моих балетных впечатлений. Ну их, все эти туры во вторую и другие технические заковырки, когда на сцене Виталий Петровский. Еще у него роскошный Ганс в Жизели, и не менее роскошный Ланкедем в Корсаре. И Гамаш в Дон Кихоте; последняя фраза в либретто «что самый главный в этой истории именно он» в моем восприятии относилась только к Гамашу Виталия Петровского (ну, еще Игорь Седько был под стать, хотя это совсем другая история). Еще он замечательно исполняет характерные танцы. Один Венгерский в Лебедином чего стоит! Или совсем крошечная роль одного из Гладиаторов в Спартаке — а запоминался же, и еще как.
И из свеженького, чуть не забыла, пожилой фермер в Сильфиде, разве не хорош? До чего же пожилой, и до чего же фермер!
В общем, что говорить, артист, и все тут